Thuở xưa tại Nhật Bản các vị thiền tăng thường hay đi hành khước khắp nơi đến các chùa trong nước. Khi đến một ngôi chùa nào muốn ở lại tá túc, thông lệ là phải có một cuộc vấn đáp về Phật pháp giữa vị du tăng và vị sư trụ trì, nếu bị thua, vị du tăng phải ra đi, không được ở lại.
Tại một ngôi chùa ở miền Bắc nước Nhật, có hai anh em nhà sư kia sống với nhau. Người anh lớn thật là thông tuệ, giỏi giang, còn người em thì không được cả tài lẫn tướng, vừa ngu độn, lại vừa bị chột mất một mắt.
Một hôm, có một vị du tăng đến xin tá túc. Theo lễ nghi thường lệ ông ta thách thức vị sư trụ trì phải tranh luận về Phật pháp. Hôm ấy sư huynh lớn đã mệt mỏi vì công việc nhiều quá, nên bảo sư đệ ra thay thế. Ông dặn dò: “Đệ nhớ yêu cầu được tranh luận mà không cần nói gì hết nhé.”
Thế là, sư đệ cùng vị khách tăng đi đến chánh điện để ngồi tranh luận. Chỉ một ít phút sau, khách tăng đã đứng dậy, bỏ ra ngoài gặp vị sư huynh nói lớn rằng:
– Bái phục! Bái phục! Sư đệ của thầy thật là xuất sắc! Ông ta đã đánh bại tôi rồi!
Sư huynh hỏi:
– Xin kể lại cho tôi nghe cuộc tranh luận như thế nào đi!
“Rất hay, tuyệt, vị du tăng trả lời, này nhé, trước hết tôi giơ một ngón tay lên ý tượng trưng Đức Phật. Sư đệ của ngài đưa 2 ngón tay lên có nghĩa là Đức Phật và Phật pháp. Tôi lại đưa 3 ngón tay lên có ý nói Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng) số một. Sư đệ thông minh của ngài đưa nắm tay lên dứ vào mặt tôi có ý nói là cả 3 (Tam Bảo) đều qui về một. Một là tất cả, tất cả là một. Tuyệt, tuyệt, sâu xa, sâu xa . Tôi cam lòng bái phục.”
Vị du tăng ra đi, rất hể hả như đã học được một điều gì tuyệt diệu.
Liền sau đó, bỗng sư đệ ở ngoài chạy bay vào, hỏi:
– Thằng cha kia đâu rồi?
– Ủa, ta tưởng đệ đã thắng rồi mà!
– Thắng cái con khỉ! Đệ đang định đập cho hắn một trận đây!
Sư huynh hỏi:
– Thế nào, kể cho huynh nghe câu chuyện đi!
– Huynh biết không, vừa mới thấy đệ hắn đã giơ một ngón tay lên sỉ nhục, ám chỉ rằng đệ chỉ có một mắt.
Đệ thấy hắn là khách nên mới lịch sự đưa hai ngón tay lên, chúc mừng cho hắn có đủ hai mắt.
Hắn lại chọc tức, đưa ba ngón tay lên, bảo rằng giữa hai người chúng ta chỉ có ba mắt thôi.
Thế là đệ nổi xung thiên lên tặng hắn một quả đấm, nhưng hắn chạy mất tiêu!
Nhà Sư anh trợn mắt, lắc đầu và ôm bụng lăn ra cười ngất.
Trích GÓP NHẶT CÁT ĐÁ (THẠCH SA TẬP)